Leegstaande gebouwen vormen een groot probleem in zowel Nederland als Vlaanderen, vooral omdat er tegelijkertijd een groot tekort aan woningen is. Tijdelijke leegstand, zoals tijdens verhuizingen of verbouwingen, is soms noodzakelijk. Langdurige leegstand, daarentegen, leidt vaak tot problemen. De vraag is: hoe kan dit probleem worden opgelost?
De Vlaamse oplossing
In Vlaanderen is er een oplossing gevonden voor leegstand: leegstandbelasting. Gemeenten heffen jaarlijks een steeds hogere belasting op gebouwen die lange tijd leegstaan. Dit systeem stimuleert eigenaren om hun panden opnieuw te gebruiken. In 2023 maakten 282 van de 300 gemeenten in Vlaanderen gebruik van deze belasting, waarbij eigenaren gemiddeld 1.467 euro per jaar moesten betalen voor een leegstaand huis.
Hoe werkt het?
Zodra een gebouw in Vlaanderen als leegstaand is geregistreerd, zijn de eigenaren verplicht belasting te betalen. Elk jaar stijgt dit bedrag, wat veel eigenaren aanzet om snel actie te ondernemen. In Mechelen gaat men nog een stap verder: daar geldt ook belasting voor gebouwen die niet bewoonbaar, verwaarloosd of in slechte staat zijn. Deze aanpak draagt bij aan het verminderen van leegstand en bevordert hergebruik van de gebouwen, bijvoorbeeld voor woningen of andere doeleinden.
Voor- en nadelen van het Vlaamse systeem
Het systeem in Vlaanderen kent twee belangrijke voordelen: het moedigt eigenaren aan om snel iets te doen met hun leegstaande panden en het genereert extra inkomsten voor de gemeente, wat helpt bij de kosten voor het aanpakken van leegstand. Aan de andere kant zijn er ook nadelen. Voor sommige gebouwen, zoals kerken of monumenten, kan het moeilijker of duurder zijn om leegstand aan te pakken. Bovendien geldt de belasting in Vlaanderen niet voor gebouwen groter dan 500 vierkante meter.
De situatie in Nederland
In Nederland kunnen gemeenten gebruik maken van een leegstandverordening, maar dit gebeurt weinig. Maar 25 gemeenten hebben zo’n verordening, wat minder dan tien procent is van alle gemeenten. Het vaststellen en aanpakken van leegstand kost veel tijd en geld. Daarom zijn veel gemeenten voorzichtig met het gebruik van deze maatregel.
In Nederland kunnen gemeenten gebruikmaken van een leegstandverordening, maar dit gebeurt weinig. Slechts 25 gemeenten hebben zo’n verordening; minder dan tien procent van alle gemeenten is. Het vaststellen en aanpakken van leegstand kost veel tijd en geld, waardoor veel gemeenten terughoudend zijn met het toepassen van deze maatregel.
Kan de Vlaamse oplossing in Nederland werken?
Het invoeren van een leegstandbelasting zou een belangrijke aanvulling kunnen zijn op de huidige Nederlandse maatregelen. Door deze te combineren met de onroerendezaakbelasting (ozb), zoals in Vlaanderen, kunnen gemeenten eigenaren van leegstaande panden aanmoedigen om deze weer te benutten. Dit betekent wel dat de Gemeentewet aangepast moet worden, zodat er een hoger ozb-tarief kan worden vastgesteld voor gebouwen die in het leegstandsregister staan.